Стан лікарень на Підкарпатській Русі упродовж першого десятиліття чехословацького урядування (1919 – 1929)
DOI:
https://doi.org/10.24061/2411-6181.2.2021.264Ключові слова:
Чехословацька республіка; Підкарпатська Русь; Закарпаття; лікарні; лікарі; охорона здоров'я; медичне забезпеченняАнотація
У статті простежується процес діяльності лікарень Закарпаття протягом першого десятиліття перебування краю у складі Чехословаччини. Методи дослідження. Використано насамперед порівняльно-історичний і структурно-системний методи аналізу, узагальнення та синтезу, а також проблемно-хронологічний спосіб викладу матеріалу. Наукова новизна. Зазначена проблематика розглядається в історіографії вперше. Висновки. На момент включення Закарпаття до складу Чехословаччини тут було чотири великих лікарні, три з яких перебували в досить жалюгідному стані.
Чехословацькій адміністрації довелося докладати чимало зусиль для їх модернізації. У статті акцентовано увагу на діяльності лікарів, які прибували до Закарпаття переважно з чеських і моравських земель. Вони, як правило, були випускниками медичного факультету Празького університету і завдяки їх подвижницькій праці відбулося поліпшення стану лікарень і медичного забезпечення населення.
Посилання
Albert B. “Několik vzpomínek na mukačevskou nemocnici a na práci v Podkarpatské Rusi” [Some memories of Mukachevo Hospital and work in Subcarpathian Russia], Věstník českých lékařů [Bulletin of Czech doctors], Praha, 23 května 1930, Ročník XXXXII, Číslo 21, P. 518–520 [in Czech].
Bakala J. “75. výročí založení Baťovy nemocnice” [75th anniversary of the founding of Baťa Hospital], Baťova nemocnice ve Zlíně 1927-2002 [Baťa Hospital in Zlín 1927‒2002], koordinoval (sestavil) Jiří Bakala. Zlín: Baťova krajská nemocnice, [2003], P. 16–19, 18 [in Czech].
Brejcha M. Právník a politik JUDr. František Veselý (1863–1935) [Lawyer and politician JUDr. František Veselý (1863–1935)], Diplomové práce FF UK, Praha, 2008, 192 p. [in Czech].
Čís. 242. Zákon zed ne 9. dubna 1920 o prozatímní úpravě právních poměrů ústavů léčbných a humanitních v republice Československé [N 242. Act of No Sun of April 9, 1920 on the Provisional Regulation of the Legal Conditions of Medical and Humanitarian Institutes in the Czechoslovak], Sbírka zákonů a nařízení státu československého [Collection of laws and regulations of the Czechoslovak state], Ročník 1920, Částka XLVI, P. 532 [in Czech].
Derzhavnyi arkhiv Zakarpatskoi oblasti (DAZO) [State Archives of the Transcarpathian region], F. 29, Op. 3, Spr. 3, 6 ark. [in Czech].
DAZO, F. 29, Op. 3, Spr. 706, 67 ark. (zv.) [in Czech].
DAZO, F. 29, Op. 3, Spr. 379, ark. 58 (zv.) [in Czech].
Dolinay N. “Obshchestvennaya gorodskaya bol'nitsa v Uzhgorode” [Public city hospital in Uzhgorod]. Podkarpatskaya Rus' za gody 1919 – 1936 [Subcarpathian Rus during the years 1919–1936], red. E.S. Bachinskiy. Uzhgorod": Shkol'naya pomoshch', 1936, P. 79–80 [in Russian].
Doškář J. “Veřejné zdravotnictví v Podkarpatské Rusi” [Public health care in Subcarpathian Rus. II], Podkarpatská Rus: obraz poměrů přírodních, hospodářských, politických, církevních, jazykových a osvětových [Subcarpathian Rus. Proceedings of economic, cultural and political knowledge of Subcarpathian Rus], Praha: Orbis, 1923, P. 178 [in Czech].
Dr. Doškář “Veřejné zdravotnictví v Podkarpatské Rusi. I” [Public health care in Subcarpathian Rus. I], Národní listy [National leaves], Praha, 21 srpna 1921, Ročník 61, Číslo 228, 249, P. 9, 10 [in Czech].
Doškář J. Veřejné zdravotnictví v Podkarpatské Rusi. Přednáška [Public health care in Subcarpathian Rus. Lecture], Užhorod: Ždímal a Vetešník, 1921, 14 p., P. 178, 179, 180 [in Czech].
Dyk V. “Obžaloba mrtvé” [Indictment of the dead], Národní listy [National leaves], Praha, 12 června 1921, Ročník 61, Číslo 159, P. 1 [in Czech].
Hlaváčkova Ludmila – Hana Mášová, ed. “Z pamětí prof. MUDr. Emericha Poláka, Dr.Sc.” [From the memory of prof. MUDr. Emerich Polák, Dr.Sc], Práce z dějin Akademie věd [Works from the history of the Academy of Sciences], 2010, Ročník 2, Č. 2, P. 141–142, 143 [in Czech].
Hrbek A. Podkarpatská Rus: stoleté výročí vzniku [Subcarpathian Rus: the centenary of its origin], Olomouc: Poznání, 2018, P. 197–198 [in Czech].
Mikulaninets S. “Zdravokhranenіe i sotsіal'no-sanitarnyya otnoshenіya na Podkarpatskoy Rusi” [Health and social and sanitary relations in Subcarpathian Rus], Podkarpatskaya Rus' za gody 1919–1936 [Subcarpathian Rus during the years 1919–1936], red. E. S. Bachinskiy, Uzhgorod, Shkol'naya pomoshch', 1936, P. 71 [in Russian].
Mikulaninec Št. “Zdravotnictví a sociálně zdravotní poměry na Podkarpatské Rusi” [Healthcare and socio-health conditions in Subcarpathian Rus], Podkarpatská Rus. Sborník hospodářského, kulturního a politického poznání Podkarpatské Rusi [Subcarpathian Rus. Proceedings of economic, cultural and political knowledge of Subcarpathian Rus], redigoval Dr. Jaroslav Zatloukal. Bratislava: Klub přátel Podkarpatské Rusi, 1936, P. 168–169 [in Slovak].
Němec V. “Štátna babská škola v Užhorodě” [State Babská škola in Uzhhorod], Věstník českých lékařů [Bulletin of Czech doctors], Praha, 23 května 1930, Ročník XXXXII, Číslo 21, P. 520 [in Czech].
Nemets V. “Razvitіe akusherstva na Podkarpatskoy Rusi” [Development of obstetrics in Subcarpathian Rus], Podkarpatskaya Rus' za gody 1919–1936 [Subcarpathian Rus during the years 1919–1936], red. E.S. Bachinskiy. Uzhgorod: Shkol'naya pomoshch', 1936. P. 77–78 [in Russian].
Pinta A. “Zdravoochranenije” [Health care], Novoje vremja. Nezavisima političeska gazeta Podkarpatskoj Rusi, Hodizdanija V, Užhorod, dňa 10 maja 1929, N. 18–19 (Jubilejnyj nomer) [in Russian].
Pravda o poměrech v župní nemocnici ve Velké Sevljuši [The truth about the situation in the county hospital in Velká Sevljuš], Národní listy [National leaves], Praha, 7 července 1921, Ročník 61, Číslo 184, P. 4 [in Czech].
Sekanina J. “Primář MUDr Svatopluk Veselý padesátníkem” [Mayor Svatopluk Veselý, 50 years old], Časopis lékařů českých [Journal of Czech doctors], Praha, 1945, Ročník LXXXIV, Číslo 29, P. 1051, 1052 [in Czech].
Skandální nemocniční poměry v Podkarpatské Rusi [Scandalous hospital conditions in Subcarpathian Rus], Čas. Večerní vydání, Praha, 11 června 1921, Ročník XXXL, Číslo 130, P. 2 [in Czech].
“Sociálně-lékařský sjezd v Mukačevě (Oficielní zpráva.)” [Socio-medical congress in Mukachevo (Official report.], Věstník českýchlékařů [Bulletin of Czech doctors], Praha, 24 června 1922, Ročník XXXIV, Číslo 25, P. 312–314 [in Czech].
“Sociálně lékařský sjezd v Mukačevě” [Socio-medical congress in Mukachevo], Věstník ministerstva veřejného zdravotnictví a tělesné výchovy [Journal of the Ministry of Public Health and Physical Education], Praha, 20 července 1922, Ročník IV, Číslo 7, P. 301–302 [in Czech].
Turak Y. Yatsyna Yu. Dokumentalna istoriia likarni imeni Andriia Novaka v Uzhhorodi: (z naidavnishykh chasiv do nashykh dniv): u 3 t., Vol. 1. Rozvytok ta diialnist likarni pid kerivnytstvom Andriia Novaka (1874–1928), [Documentary history of the Andriy Novak Hospital in Uzhhorod: (from ancient times to the present day): in 3 vols, Vol. 1, Development and activity of the hospital under the direction of Andriy Novak (1874–1928)], Uzhhorod, Patent, 2016, 624 p. [in Ukrainian].
Ulman Fr. “Dobrovolná sociáalně-zdravotní péče na Podkarp. Rusi” [Voluntary social and health care in Podkarp.Rusi], Publikace prozem Podkarpatská Rus [Publications for the ground Subcarpathian Rus], sestavil Gustav Bianchi, Bánska Bystřica: Slovan, 1932, P. 73 [in Slovak].
Vakula N. S. “Andrii Novak – fundator Zakarpatskoi oblasnoi klinichnoi likarni. Do 165 richnytsi z dnia narodzhennia” [Andriy Novak is the founder of the Transcarpathian Regional Clinical Hospital. To the 165th anniversary of his birth], Naukovyi visnyk Uzhhorodskoho universytetu, seriia “Medytsyna” [Scientific Bulletin of Uzhhorod University, series “Medicine”], 2015, Vol. 1(51), P. 303-304, 302–306 [in Ukrainian].
Veselá M. Charley G. Masaryková, Praha: Svaz národního osvobození, 1926, 47 p. [in Czech].
Veselyy Sv. “Pyatnadtsat' let zemskoy bol'nitsy v Beregove” [Fifteen years of the Zemsky Hospital in Beregov], Podkarpatskaya Rus' za gody 1919–1936 [Subcarpathian Rus during the years 1919–1936], red. E.S. Bachinskiy, Uzhgorod: Shkol'naya pomoshch', 1936, P. 83, 84 [in Russian].
Věstník českých lékařů [Bulletin of Czech doctors], Praha, 4 června 1921, Ročník XXXIII, Číslo 23, P. 338 [in Czech].
“Ze sociálně-lékařského sjezdu v Mukačevě” [From the socio-medical congress in Mukachevo], Český svět [Czech world], Illustrovaný čtrnáctidenník, 10 srpna 1922, Ročník XVIII, Číslo 46, P. 740–741 [in Czech].
Zdravotnická ročenka československá [Czechoslovak Medical Yearbook], Praha, 1929, Ročník II, P. 516 [in Czech].
Z dopisu hrdinné lékařky [From a letter from a heroic doctor], Věstník českých lékařů [Bulletin of Czech doctors], Praha, 4 června 1921, Ročník XXXIII, Číslo 23, P. 337–338 [in Czech].
##submission.downloads##
Опубліковано
Номер
Розділ
Ліцензія
Ця робота ліцензується відповідно до Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
Автори, які публікуються у цьому журналі, погоджуються з наступними умовами:a. Автори залишають за собою право на авторство своєї роботи та передають журналу право першої публікації цієї роботи на умовах ліцензії Creative Commons Attribution License, котра дозволяє іншим особам вільно розповсюджувати опубліковану роботу з обов'язковим посиланням на авторів оригінальної роботи та першу публікацію роботи у цьому журналі.
b. Автори мають право укладати самостійні додаткові угоди щодо неексклюзивного розповсюдження роботи у тому вигляді, в якому вона була опублікована цим журналом (наприклад, розміщувати роботу в електронному сховищі установи або публікувати у складі монографії), за умови збереження посилання на першу публікацію роботи у цьому журналі.
c. Політика журналу дозволяє і заохочує розміщення авторами в мережі Інтернет (наприклад, у сховищах установ або на особистих веб-сайтах) рукопису роботи, як до подання цього рукопису до редакції, так і під час його редакційного опрацювання, оскільки це сприяє виникненню продуктивної наукової дискусії та позитивно позначається на оперативності та динаміці цитування опублікованої роботи (див. The Effect of Open Access).
